علل بروز آلزایمر در سالمندان چیست؟

 

 

آلزایمر در سالمندان یک بیماری زوال عصبی است که معمولا به کندی آغاز می‌شود و به تدریج رو به وخامت می‌رود. این بیماری علاج‌ناپذیر را یک روانپزشک و پاتولوژیست آلمانی به نام آلویز آلزایمر در سال ۱۹۰۶ میلادی کشف کرد. رایج‌ترین علامت ابتدایی این بیماری، اختلال در حافظه کوتاه‌مدت و مشکل در به یاد آوردن اتفاقات اخیر است. با پیشرفت بیماری آلزایمر، علائم آن می‌تواند شامل مشکلات زبانی، مشکل در آگاهی از موقعیت (گم‌شدن)، نوسان خلقی، از دست دادن انگیزه، اهمال و بی‌توجهی نسبت به خود و مشکلات رفتاری باشد. این بیماری بسیاری از خصوصیات رفتاری و هیجانی افراد را نیز تحت تاثیر قرار داده و سبب بروز ناراحتی‌هایی از قبیل علائم افسردگی (شامل فقدان احساس لذت، بی‌قراری، افسردگی، کاهش اشتها و وزن، عدم وجود تمرکز و احساس گناه)، علائم روانی (شامل توهم، هذیان و سوءظن) و نیز رفتارهایی مثل آشفتگی، سرگردانی، پرخاشگری و خشونت در این بیماران می‌شود. با وخیم‌شدن آلزایمر، بیمار معمولا از خانواده و جامعه کناره‌گیری می‌کند. به‌تدریج فعالیت‌های بدنی از دست می‌رود که در نهایت منجر به مرگ می‌شود. امید به زندگی معمول پس از تشخیص بیماری، ۳ تا ۹ سال است.

تشخیص آلزایمر در سالمندان با بررسی سابقه بیمار و انجام آزمون شناختی با استفاده از تصویربرداری پزشکی و آزمایش خون انجام می‌شود. علائم اولیه آلزایمر اغلب با سالخوردگی طبیعی اشتباه گرفته می‌شود. بیماران آلزایمر تا حد زیادی نیازمند به کمک دیگران و یا پرستار بیمار می‌شوند و یا باید برایشان پرستار سالمند متخصص و آشنا به این بیماری در نظر گرفت.

 

نشانه‌ها و علائم آلزایمر در سالمندان

 

روند بیماری آلزایمر را معمولا شامل سه مرحله است. این سه مرحله عبارتند از: اولیه یا خفیف، میانه یا متوسط و شدید. بیماری آلزایمر، قسمت هیپوکامپ مغز را هدف می‌گیرد که با حافظه مرتبط است و به همین دلیل علائم اولیه این بیماری، نقص حافظه است و با پیشرفت بیماری، نقص حافظه شدت می‌گیرد.

 

مراحل آتروفی در مغز بیمار مبتلا به آلزایمر

 

مرحله اولیه

 

درصد کمی از افراد مبتلا به آلزایمر، دچار مشکلات زبان، کارکردهای اجرایی، ادراک (ادراک‌پریشی) یا انجام حرکات  شاخص‌تر از مشکل حافظه هستند.^[۳۰] آلزایمر تمام قابلیت‌های حافظه را به یک اندازه تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. خاطرات قدیمی‌تر از زندگی فرد (حافظه رویدادی)، آموخته‌ها (حافظه معنایی) و حافظه ناآشکار (حافظه بدن در مورد نحوه انجام کارها مثلا استفاده از قاشق و چنگال یا نوشیدن از لیوان) آسیب نسبتا کمتری می‌بینند. با پیشرفت بیماری، مبتلایان آلزایمر اغلب می‌توانند بسیاری از کارها را مستقلا انجام بدهند اما در فعالیت‌هایی که نیازمند توانایی شناختی بالاست، ممکن است نیاز به کمک یا نظارت پرستار سالمند داشته باشند.

 

مرحله میانه

 

در این مرحله دیگر بیمار قادر نیست رایج‌ترین کارهای روزمره را انجام بدهد. به دلیل ضعف در به یاد آوردن واژگان، مشکلات گفتاری و مهارت‌های خواندن و نوشتن به مرور از دست می‌روند. ترتیب حرکات پیچیده بدن با گذشت زمان و پیشرفت بیماری کاهش می‌یابد و به همین دلیل خطر افتادن بیمار بالا می‌رود. طی این مرحله، مشکلات حافظه بدتر می‌شود و ممکن است بیمار اقوام نزدیک خود را نشناسد. نقص حافظه بلندمدت نیز آغاز می‌شود و بیمار نیاز مبرم به …. دارد.

مغز طبیعی در سمت چپ و مغز فرد مبتلا به مراحل آخر آلزایمر در سمت راست

حدود ۳۰ درصد مبتلایان آلزایمر دچار اختلال تعیین هویت و دیگر اختلالات توهمی می‌شوند.  ممکن است بی‌اختیاری ادرار ایجاد شود. این علائم برای خانواده  بیمار استرس زیادی ایجاد می‌کند. ولی یک پرستار سالمند حرفه ای بدلیل آشنایی کامل با این طیف از بیماران میتوانند کمک ها مفیدی به بیمار و خانواده او ارائه دهد و از نگرانی ها بکاهد.

 

مرحله آخر

 

در مرحله نهایی و شدید آلزایمر در سالمندان، بیمار کاملا به پرستار شبانه روزی خود وابسته می‌شود. قابلیت‌های زبانی محدود به عبارات ساده و حتی کلمات می‌شود و در نهایت بیمار توان سخن‌گفتن را از دست می‌دهد.  هرچند پرخاشگری ممکن است در این مرحله نیز وجود داشته باشد اما بی‌تفاوتی شدید و خستگی مفرط به مراتب شایع‌ترند. بیمار در نهایت قادر نخواهد بود حتی ساده‌ترین کارها را مستقلا انجام بدهد؛ توده عضلات و توانایی‌های حرکتی بیمار به حدی کاهش پیدا می‌کند که بیمار زمین‌گیر می‌شود و قادر به تغذیه نیست. علت مرگ در این مرحله از بیماری اغلب عاملی بیرونی است مثل عفونت زخم بستر یا سینه‌پهلو، و نه خود بیماری آلزایمر.

 

 

 

 

 

درمان بیماری آلزایمر

 

در حال حاضر درمان بیماری آلزایمر در سالمندان بیشتر شامل درمان‌های علامتی، درمان اختلالات رفتاری و داروهای کاهنده سیر پیشرفت بیماری است.

 

کنترل‌های دارویی

 

گرچه هنوز درمانی برای بیماری آلزایمر در سالمندان وجود ندارد. اما با استفاده از داروها می‌توان سرعت پیشرفت بیماری را کند کرد و از شدت اختلال حافظه و مشکلات رفتاری بیمار کاست.

 

آلزایمر و تغذیه

 

پژوهشگران دریافتند که آن دسته از افرادی که دچار مشکلات فراموشی و نظایر آن نیستند، در عادت غذایی خود غذاهای سرشار از ویتامین ای گنجانده‌اند. ویتامین ای، رادیکال‌های آزاد را که محتملاً می‌توانند به سلول‌های مغز آسیب بزنند، مهار می‌کنند.

 

آلزایمر و گروه‌های خونی

 

گروه خونی افراد می‌تواند در ابتلای آن‌ها به بیماری‌های زوال شناختی مانند آلزایمر تأثیرگذار باشد. دارندگان گروه خونی O از ماده خاکستری بیشتری در بخش خلفی مخچه  نسبت به گروه‌های خونی A ,B و AB برخوردارند که این امر به حفاظت در برابر بیماری‌هایی مانند آلزایمر کمک خواهد کرد. افراد با گروه‌های خونی A, B یا AB دارای حجم کوچکتری از ماده خاکستری در مناطق تمپورال و لیمبیک مغز از جمله هیپوکامپ چپ هستند که یکی از نخستین بخشهایی از مغز است که در اثر آلزایمر، آسیب می‌بیند.

 

پیشگیری

 

بدلیل ناشناخته بودن عوامل این بیماری هنوز راه ثابت شده‌ای برای جلوگیری از ابتلاء به آلزایمر وجود ندارد، دیابت و هر بیماری دیگری که بر قند خون تأثیر داشته باشد، در عملکرد مغز و سیستم اعصاب اختلال وارد می‌کند. کنترل موارد مهمی که بر سلامت قلب تأثیر دارد، مانند، فشارخون بالا، چاقی و دیابت، افزایش تحرک و فعالیت جسمی، روابط اجتماعی و رژیم غذایی سالم می‌تواند، خطر ابتلاء به آلزایمر را کاهش دهد. استفاده از ذهن مثل یادگیری دو زبان و حل جدول، معاشرت با دیگران، انتخاب زندگی سالم، مصرف امگا ۳ و ماهی، پیشگیری از ضربه سر کمک کننده است.

 

راه‌های تشخیص

 

چنانچه شخصی ۴ یا ۵ نشانه زیر را داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کند.

1. اختلال حافظه که فعالیتهای روزانه را دچار اشکال می‌کند.
2. مشکلات در انجام کارهای عادی مثلاً فراموش می‌کند، غذا بپزد
3. ضعف بیان و استفاده از کلمات نامناسب برای صحبت کردن
4. گم کردن زمان مکان مثلاً روز و شب
5. کاهش قضاوت (اختلال در تصمیم‌گیری)
6. اختلال تفکر ذهنی (حسابهای مالی – ارقام)
7. جابه‌جا گذاشتن اجسام مثلاً ساعت را روی گاز می‌گذارد
8. تغییرات در حالت و رفتار (خنده – گریه – عصبانیت)
9. انگیزه را از دست می‌دهند و بی‌توجه می‌شوند
10. تغییر شخصیت (منزوی شدن – عصبانی شدن)